در دهمین نشست تخصصی موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا که با حضور جمعی از کارشناسان حوزه رفاه و تأمین اجتماعی برگزار شد، مونا خورشیدی، پژوهشگر رفاه اجتماعی، با ارائه گزارشی تحلیلی از وضعیت نظام بازنشستگی ایران، به بررسی ابعاد مختلف تبعیض در این نظام پرداخت و بر ضرورت اصلاحات ساختاری و سیاستی تأکید کرد.
وی با اشاره به گزارش دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با عنوان «بررسی تبعیض در نظام بازنشستگی ایران»، اظهار داشت: «صندوق‌های بازنشستگی کشور در دهه‌های اخیر با بحران‌های چندوجهی مواجه شده‌اند که از جمله مهم‌ترین عوامل آن می‌توان به روند سالمندی جمعیت، کاهش ورودی به صندوق‌ها به‌دلیل بیکاری و گسترش مشاغل غیررسمی، نبود نهاد ناظر بر بیمه‌های اجتماعی و تصویب قوانین استثناساز اشاره کرد.»
خورشیدی در ادامه سخنان خود، به مصادیق تبعیض در نظام بیمه‌ای کشور پرداخت و گفت: «این تبعیض‌ها در سه سطح قابل شناسایی‌اند: بین صندوق‌های مختلف، درون گروه‌های بیمه‌ای و در کلیت نظام بازنشستگی. از جمله مصادیق آن می‌توان به عدم پوشش فراگیر بیمه‌ای، تخصیص یارانه‌های حمایتی به گروه‌های خاص، تفاوت در خدمات و مزایا، تصویب قوانین استثناساز مانند خروج کارگاه‌های کوچک از شمول قانون کار، و رفتار نابرابر با خدمات‌گیرندگان اشاره کرد.»
وی افزود: «پیچیدگی و عدم انسجام در ساختار بیمه‌های اجتماعی نه‌تنها موجب محرومیت بخشی از شهروندان از حقوق برابر شده، بلکه به بی‌تفاوتی عملی و سیاستی نسبت به این تبعیض‌ها انجامیده است. تاکنون هیچ خط‌مشی پژوهشی یا تقنینی مشخصی برای توقف یا کاهش این تبعیض‌ها تدوین نشده است.»
در بخش پایانی ارائه، خورشیدی مجموعه‌ای از پیشنهادهای سیاستی را برای اصلاح نظام بازنشستگی و کاهش تبعیض‌ها مطرح کرد:
- طراحی و استقرار نظام چندلایه تأمین اجتماعی با تفکیک لایه‌های بیمه‌ای و حمایتی
- ایجاد نهاد رگولاتوری مستقل برای نظارت بر این تفکیک و تضمین نقش نظارتی قوای سه‌گانه
- راه‌اندازی پایگاه داده متمرکز رفاه اجتماعی برای شفاف‌سازی اطلاعات و تصمیم‌گیری مبتنی بر داده
- تنظیم حمایت‌های شهروندی براساس آزمون وسع و حمایت‌های بیمه‌ای براساس حق مکتسب
- گسترش پوشش بیمه‌ای از طریق اصلاح قوانین مستثناساز، مقابله با استخدام‌های غیررسمی، و حمایت از کارگران فاقد بیمه
- بازنگری در قوانین بازنشستگی پیش از موعد و مشاغل سخت و زیان‌آور با بهره‌گیری از تجربه‌های بین‌المللی
- مقابله با تقلب و تخلفات بیمه‌ای از جمله بیمه‌شدن افراد غیرمحق و مستمری‌های صوری
- تنظیم‌گری عادلانه حق‌بیمه سهم کارگر به‌گونه‌ای که مشارکت همسانی برای تمامی شاغلان ایجاد شود
- یکسان‌سازی قواعد صندوق‌های بیمه‌گر در زمینه اقلام معاف از کسور، حمایت‌های درمانی، اشتغال مجدد بازنشستگان و مستمری بازماندگان
- بازنگری در اولویت‌های بودجه‌ای و پرداخت بدهی‌های دولت به صندوق‌ها و منع استقراض تحمیلی جدید
در ادامه این نشست، کارشناسان و متخصصان حاضر نیز به بحث و تبادل نظر پیرامون ابعاد مختلف تبعیض در نظام بازنشستگی پرداختند. آنان با بررسی تجربیات بین‌المللی و تحلیل وضعیت موجود، بر ضرورت هم‌افزایی نهادهای سیاستگذار، تدوین راهبردهای منسجم و اجرای اصلاحات تدریجی اما هدفمند تأکید کردند.
این نشست با هدف ارتقای آگاهی عمومی، تقویت گفتمان عدالت اجتماعی و فراهم‌سازی زمینه‌های اصلاحی در نظام رفاه کشور برگزار شد و مورد استقبال فعالان حوزه تأمین اجتماعی قرار گرفت.
هدف سلسله نشست‌های صبا، به اشتراک‌گذاری یافته‌های پژوهشی موسسه راهبردی صبا توسط نگارندگان آن با جامعه علمی، رسانه‌ها و علاقه‌مندان به مسائل راهبردی است؛ علاقه‌مندان می‌توانند اخبار مربوط با این نشست‌ها را از اینجا دنبال کنند.
