سیزدهمین نشست تخصصی مؤسسه راهبرد بازنشستگی صبا با موضوع «خداحافظی با اداره: گذار از زیست کارمندی به بازنشستگی در سه نسل از کارمندان امور دفتری دولت» برگزار شد. در این نشست، خانم نهال نفیسی، پژوهشگر اجتماعی، نتایج مطالعهای را ارائه کردند که به بررسی تجربه بازنشستگی در سه نسل از کارمندان دفتری دولت میپردازد.
خانم نفیسی در ابتدای سخنان خود تأکید کردند که بازنشستگی صرفاً یک تغییر اداری یا اقتصادی نیست، بلکه فرآیندی اجتماعی و فرهنگی است که در بستر تاریخ و تحولات نسلی معنا پیدا میکند. ایشان با اشاره به نظریههای جامعهشناسی کار و ارتباطات، توضیح دادند که هویت کارمندی در ایران به شدت با «اداره» و «سازمان» گره خورده است و خروج از این فضا، برای بسیاری از افراد به معنای گسست از بخشی از هویت اجتماعی آنان است.
این پژوهش بر پایه مصاحبههای عمیق با بازنشستگان سه نسل مختلف و تحلیل اسناد تاریخی و اداری انجام شده است. خانم نفیسی توضیح دادند که در این مطالعه، علاوه بر روایتهای فردی، به زمینههای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی هر دوره نیز توجه شده تا بتوان تصویری جامع از تجربه بازنشستگی ارائه داد. نسل اول (کارمندان پیش از انقلاب): بازنشستگی برای آنان پایان یک مسیر رسمی و تثبیت جایگاه اجتماعی بود. این گروه همچنان خود را «کارمند دولت» میدانستند و حتی پس از بازنشستگی، هویتشان با اداره پیوند داشت. نسل دوم (کارمندان دهههای ۶۰ و ۷۰): این نسل بازنشستگی را با نگرانیهای اقتصادی و اجتماعی تجربه کرد. تغییرات ساختاری در اقتصاد و دولت، باعث شد بازنشستگی برای آنان بیشتر با دغدغه معیشت و امنیت همراه باشد. نسل سوم (کارمندان پس از دهه ۸۰): برای این گروه، بازنشستگی فرصتی برای بازتعریف هویت فردی و اجتماعی است. آنان به دنبال یادگیری مهارتهای جدید، فعالیتهای اجتماعی و حتی کارآفرینی هستند و بازنشستگی را مرحلهای برای «شروع دوباره» میدانند.
خانم نفیسی در بخش نتایج گفتند: «گذار از زیست کارمندی به زیست بازنشستگی، فرآیندی پیچیده است که بر کیفیت زندگی، روابط خانوادگی و مشارکت اجتماعی افراد اثر میگذارد. این پژوهش نشان میدهد که سیاستگذاری در حوزه بازنشستگی باید به تفاوتهای نسلی توجه کند تا بتواند حمایتهای مؤثر و متناسب ارائه دهد.»
نهال نفیسی در ادامه به یافتههای مهم این پژوهش در حوزه بازنشستگی اشاره کرد. به گفته او، بازنشستگان همچنان با هویت سازمانی خود پیوند دارند و گسست از «اداره» برای بسیاری دشوار است. همچنین نتایج نشان میدهد که تفاوتهای نسلی در نگرش به بازنشستگی، ضرورت طراحی سیاستهای متنوع و انعطافپذیر را آشکار میسازد.
وی افزود: نسل جدید بازنشستگان بیش از پیش نیازمند برنامههایی برای توانمندسازی، آموزش و مشارکت اجتماعی هستند. از این رو، توجه به ابعاد فرهنگی و روانی بازنشستگی، در کنار مسائل اقتصادی، ضرورتی انکارناپذیر است. به باور نفیسی، ارتقای کیفیت زندگی بازنشستگان باید بهعنوان یکی از اهداف اصلی سیاستگذاری در این حوزه مورد توجه قرار گیرد.
این پژوهش نشان میدهد که بازنشستگی در ایران باید بهعنوان یک «مرحله زندگی» با ظرفیتهای تازه دیده شود، نه صرفاً پایان کار. سیاستگذاران میتوانند با طراحی برنامههای آموزشی، فرهنگی و اجتماعی، بازنشستگان را به مشارکت فعال در جامعه ترغیب کنند. همچنین توجه به تفاوتهای نسلی میتواند به تدوین سیاستهای دقیقتر و مؤثرتر کمک کند.
نشست تخصصی صبا با حضور استادان دانشگاه، مدیران حوزه بازنشستگی و کارشناسان اجتماعی برگزار شد و مورد استقبال گسترده قرار گرفت. شرکتکنندگان ضمن طرح پرسشها و دیدگاههای خود، بر اهمیت توجه به تفاوتهای نسلی در سیاستگذاریهای بازنشستگی تأکید کردند.
هدف سلسله نشستهای صبا، به اشتراکگذاری یافتههای پژوهشی موسسه راهبردی صبا توسط نگارندگان آن با جامعه علمی، رسانهها و علاقهمندان به مسائل راهبردی است؛ علاقهمندان میتوانند اخبار مربوط با این نشستها را از اینجا دنبال کنند.
