موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا یکی از تعهدات خود را ایجاد فرصت‌های گفت‌وگو در حوزه بازنشستگی و رفاه اجتماعی تعریف کرده و در این راستا در سال‌های گذشته سلسله‌ نشست‌هایی را با موضوعات مختلف در حوزه صندوق‌های بازنشستگی، نظام بازنشستگی و نظام رفاه اجتماعی برگزار کرده است. در سال ۱۳۹۹ و با توجه به محدودیت‌های پیش آمده برای مقابله با ویروس کرونا، موسسه بر آن شد ادامه نشست‌ها را به صورت جلسات وبینار برگزار کرده و امکان استفاده از مباحث جلسات را برای عموم جامعه فراهم کند. نخستین جلسه از این سلسله وبینارها روز دوشنبه ۲۹ اردیبشهت ۱۳۹۹ در محل موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا برگزار شد. «برآورد بار مالی ایجاد کف حمایت اجتماعی در ایران» موضوع این وبینار بود که با حضور رضا امیدی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و پژوهشگر حوزه رفاه اجتماعی، میکائیل عظیمی مدیرعامل موسسه، رضا میرزاابراهیمی مدیر پژوهشی موسسه و سمانه گلاب کارشناس موسسه برگزار شد.

در ابتدای نشست عظیمی با تأکید بر اینکه جامعه ایران به شدت نیازمند گفت‌وگو در حوزه مسائل رفاه اجتماعی و صندوق‌های بازنشستگی است، توضیح داد: موضوع این جلسه یکی از مباحث کلیدی در حوزه رفاه اجتماعی است  که برقراری حداقلی از کف حمایت اجتماعی همگانی را بررسی می کند. وی با بیان اینکه این گزارش پیش از این در موسسه تهیه و منتشر شده است، افزود: اهمیت موضوع ما را بر آن داشت تا بحث را در یک نشست پیش ببریم تا هم مبنایی برای آشنا شدن بیشتر کارشناسان با مبحث کف حمایت‌های اجتماعی باشد و هم بتوان با نظرات تکمیلی، مباحث مطرح شده در این حوزه را ارتقا داد.

سخنران دوم این جلسه رضا میرزاابراهیمی بود که بحث خود را با توضیح درباره ماهیت کف حمایت اجتماعی آغاز کرد. وی با بیان این موضوع که در توصیه نامه شماره ۲۰۲ سازمان بین المللی کار مسئله کف حمایت اجتماعی مطرح شده است، تصریح کرد: در این توصیه نامه  ۴ گروه به عنوان جامعه هدف مطرح شده‌اند که عبارت‌اند از کودکان ۰ تا ۵ سال، یتیمان ۰ تا ۱۴ سال، زنان باردار، سالمندان بالای ۶۵ سال و معمولان.

وی با اشاره به برآوردهای انجام شده در سازمان بین‌المللی کار، اظهار کرد: این برآوردها نشان می دهد حتی در کشورهای فقیر و کم درآمد نیز این کمک‌ها به طور متوسط ۳ تا ۴ درصد تولید ناخالص داخلی کشورهاست و این نشان می دهد می‌توان سازوکارهایی برای کف حمایت اجتماعی حتی در کشورهای فقیر ایجاد کرد.

در ادامه سمانه گلاب به توضیح مسائل فنی کف حمایت اجتماعی در ایران پرداخت و توضیح داد: برآوردهای انجام‌شده برای ایران نشان می‌دهد اگر جامعه هدف ILO را در نظر بگیریم برای سال ۱۳۹۵، مبلغ مورد نیاز برای کف حمایت اجتماعی، حدود ۴۷ هزار میلیارد تومان می‌شود که برابر با ۳٫۳ درصد از GDP آن سال است.

وی در ادامه توضیح داد که در بخشی از گزارش تغییراتی در جامعه هدف داده شده تا گروه‌های جدید تحت پوشش قرار بگیرند و برخی گروه‌ها که ممکن است نیاز کمتری به حداقل حمایت داشته باشند، از دایره حمایت خارج شوند، و در همین راستا افزود: این تغییرات با نقدهایی همراه است و می‌توان آن را بنا به شرایط جامعه و هدف پژوهشگر برای گروه‌های هدف متفاوت تعریف کرد اما با تغییرات انجام شده در این گزارش، مخارج کف حمایت به ۴۰ هزار تومان کاهش یافته که برابر ۲٫۸ درصد از GDP است.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه شرایط کلان اقتصادی ازجمله تورم بر مخارج کف حمایت اجتماعی بسیار موثر هستند، افزود: مقایسه تخمین‌های انجام شده برای دو سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۸ نشان می‌دهد مخارج برآوردی برای کف حمایت اجتماعی در این مدت  دو برابر شده است که این افزایش ۱۰۰  درصدی تحت تأثیر افزایش خط فقر به دلیل تورم است.

در ادامه دکتر رضا امیدی، به بررسی ماهیت طرح‌های SPF (کف حمایت اجتماعی) پرداخت و توضیح داد: طرح‌های SPF یک پارادایم شیفت نسبت به طرح‌های تور حمایتی هستند. طرح‌های تور حمایتی به نوعی حمایت‌های پسینی به شمار می‌روند که پس از فقر افراد را تحت پوشش قرار می‌دهد اما SPFها حمایت پیشینی هستند و هدف از آنها پیشگیری از فقر است.

وی با بیان اینکه ویژگی این طرح‌ها، همگانی بودن آن است افزود: زمانی که طرح های حمایتی، گزینشی نباشند و همه افراد را در بر بگیرند باعث افزایش همبستگی اجتماعی شده و ائتلافی را برای حمایت از طرح‌ها ایجاد می‌کند. همچنین انگ و تحقیر در حمایت‌های همگانی وجود ندارد و به نوعیاز حمایت اجتماعی  شرم‌زدایی می‌کند و این موضوع نیز یکی دیگر از ویژگی‌های مثبت این طرح‌هاست.

این پژوهشگر حوزه رفاه اجتماعی یکی از ایرادات گزینیشی شد طرح‌های حمایتی را فقیرانه‌تر شدن آنها عنوان کرد و گفت: تجارب جهانی نشان داده هرچه طرح‌های حمایتی گزینشی‌تر می‌شود حمایت‌ها نیز فقیرانه‌تر می‌شود. اگرچه در ابتدا هدف این است که یک بسته ثابت حمایتی به گروه‌های هدف اصلی تعلق گیرد تا آنها بهره‌مندتر باشند اما در عمل این بسته‌های حمایتی با کوچک‌تر شدن جامعه هدف، کوچکتر شده‌اند و افراد کمتر به میزان کمتر بهره برده‌اند. از این رو حمایت‌های همگانی مورد تأکید بیشتری است.

وی با توضیح اینکه در طرح‌های SPFها تلفیقی از هدفمندی و همگانی به کار رفته است، افزود: در این طرح‌ها جامعه دریافت‌کننده حمایت به صورت هدفمند انتخاب می‌شود اما در آن جامعه همه افراد تحت پوشش قرار می‌گیرند. برای مثال مشخص می‌شود حمایت از دانش‌اموزان به ویژه حمایت‌های تغذیه‌ای بسیار اهمیت دارد درنتیجه دانش‌آموزان به عنوان جامعه هدف انتخاب شده و تمام انها فارغ از سطح اقتصادی در مدارس از تغذیه مناسب برخوردار می‌شوند.

امیدی در پایان با اشاره به اینکه برآورد کف حمایت اجتماعی نشان می‌دهد هزینه‌های اقتصادی آن چندان بزرگ نیست و دولت‌ها نباید از اجرای آن بترسند، افزود: می‌توان میزان حمایت های اجتماعی را نه به عنوان ضریبی از خط فقر که به عنوان نسبتی از دستمزد نیز تعریف کرد که در نتیجه تمام افراد جامعه در تعیین حداقل دستمزد سهیم شده و از آن بهره‌مند می‌شوند و باعث گفت‌وگوی اجتماعی عمومی حول محور حداقل دستمزد خواهد شد.

پایان این جلسه به پرسش و پاسخ‌هایی اختصاص داشت که بینندگان وبینار از طریق خطوط ارتباطی موسسه مطرح کردند.

شایان ذکر است ویدئوی این وبینار در صفحه آپارات موسسه به اشتراک گذاشته شده است و علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به سایت موسسه صبا به لینک نشست‌ها دسترسی پیدا کنند.