دهمین نشست تخصصی موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا در سال ۱۴۰۰ با عنوان «بازنشستگی در چهارچوب رفاه اجتماعی» با سخنرانی دکتر محمود مسکوب، استاد دانشگاه ایراسموس روتردام هلند، در روز چهارشنبه ۳ شهریور از ساعت ۱۴ تا ۱۶:۳۰ در سالن اجتماعات مرکز نوآوری صبا برگزار شد.
مسکوب در ابتدای سخنرانی چنین اظهار داشت که انتقال تجربیات و حفظ آن در تمامی حوزه‌ها هم از نظر سابقۀ تاریخی و هم از نظر کاری بسیار حائز اهمیت است. با توجه به تنوع بحث‌ها در موضوعات مربوط به نظام بازنشستگی، ضروری است متخصصان حوزه‌های مختلف به انسجام‌‌بخشی موضوعات پرداخته و با گفتگوهای جمعی و خرد جمعی در مسیر بهبود گام بردارند. فراموش نکنیم بحث و گفتگوی دقیق در مفاهیم پایه‌ای موجود، به‌دلیل کمک به سیاست‌گذاری‌های صحیح، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی در ادامه با اشاره به مفاهیم اصلی در بازنشستگی افزود: در مورد سالخوردگی و مسائل مربوط به آن بایست ویژگی‌های مختلف شخص در نظر گرفته شود. مفهوم اول سن بازنشستگی است که به لحاظ زمانی و فیزیکی تمایز دارد و در تعریف آن، باید علاوه بر عدد سن، نوع کار فرد نیز مورد توجه قرار گیرد. مفهوم دوم جنسیت شخص است، چرا که تفاوت مهمی بین سالخوردگی مردان و زنان (به دلیل قدرت و کنترل بر روی زندگی و منابع درآمدی و مالی)، وجود دارد. مسئلۀ بعدی پیشینۀ اجتماعی افراد است، ویژگی‌های گوناگون در جایگاه شغلی، خانواده و خاستگاه اجتماعی افراد لازم است در تنظیم مسائل رفاهی گنجانده شود. مسئلۀ دیگر مستمری بازنشستگی است که در کنار تأمین دیگر ضروریات (از جمله سلامت جسمی و روانی، مراقبت‌های بلندمدت و سهولت در تحرک) در ارتباط مستقیم با رفاه قرار دارد.
مسکوب در رابطه با پیری جمعیت چنین بیان کرد: نسبت به میانگین جهانی و منطقه‌ای، ایران به لحاظ جمعیت سالمند در وضعیت متوسطی قرار دارد. برخلاف اظهارات رایج دربارۀ درصد بالای پیری جمعیت در کشور، لازم است توجه شود پنجرۀ جمعیتی ایران (افراد در سن کار، ۶۰-۱۵ سال) هنوز باز است و همچنان می‌تواند باز بماند، اگر ۱. مشارکت زنان در بازار کار افزایش یابد، ۲. بهره‌وری نیروی کار بالا رود و ۳. سن قانونی بازنشستگی افزایش پیدا کند. فراموش نکنیم پیری جمعیت، درواقع ناشی از کاهش زادوولد است و بیشتر از تعداد افراد پیر، سرعت پیرشدن اهمیت دارد.
ایشان همچنین در توضیح نظام تأمین مالی PAYG اظهار داشت: برخلاف صندوقها که نسبت جمعیتی در آن اهمیت دارد، در PAYG نسبت مالی حائز اهمیت است. در این سیستم جریان مالی خروجی‌ها تحت تاثیر کامل ورودی‌ها (مالیات‌ها و بیمه‌های اجتماعی) هستند و به دلیل کاهش در ورودی‌ها، زادوولد و شمار کارکنان، از دست رفتن ثبات مالی نیز امکان‌پذیر است.
وی تصریح کرد: با وجود این تفاوت‌ها، در صندوق‌های بازنشستگی ایران تمرکز غالب همچنان بر میزان ورودی‌هاست و نیاز به بررسی دقیق این موضوع وجود دارد که در این صندوقها چند درصد از خروجی‌ها از محل دریافت حق بیمه، و چند درصد آن از محل سود سرمایه، بانکی و سهام تأمین می‌شود. اما متأسفانه شاهد هستیم که بدون بررسی دلایل و بحث در مسائل پایه برای یافتن ریشه معضلات، تنها به شکست صندوقها اشاره می‌شود.
مسکوب در خاتمه گفت‌وگو تأکید داشت: برای تحلیل و بررسی مسائل بازنشستگی و صندوقها، ابتدا لازم است ایران با کشورهایی مورد مقایسه قرار گیرد که سرعت پیرشدن مشابهی با آنها دارد؛ کشورهایی همچون کره جنوبی، ترکیه و مصر که هم از نظر ساختار اجتماعی و هم از نظر سنی و پیدایش صندوقها با ایران همتراز هستند. مسئلۀ بعدی عملکرد نظام رفاهی حاکم بر کشور است که لازم است با هماهنگی‌های بین بخشی، تا حدامکان فشار مالی بر بودجه خانودار را کاهش دهد. برای مثال در تأمین بهداشت و سلامت افراد، با تشکیلات بین بخشی و هماهنگ کردن آنها با یکدیگر، به کاهش مشکلات و مسائل بازنشستگی افراد یاری رساند. مسئلۀ مهم دیگر، نحوه حکمرانی صندوقها و کنترل و نظارت آن بر فعالیت‌های اقتصادی شرکت‌های زیرمجموعه است که ضروری است به آن پرداخته شود. همچنین حفظ نیروی کار سالمند و با تجربه و جلوگیری از هدررفت میزان بهروری آنها در کنار بهبود وضعیت اقتصادی سالمندان از مسائل مهمی است که می‌تواند گره‌گشا باشد.