
عنوان: پندهایی برای آینده۲: تجربه نگاری مدیران صندوق بازنشستگی کشوری
نویسنده :فرشاد کرمی، سینا شیخی
همکاران:علی جعفری، کوثر قاسمی، محمد جمشیدی
نوبت چاپ / سال انتشار: اول / ۱۴۰۳
دانش علوم انسانی به ما نشان میدهد پدیدهها تاریخی دارند که بدون توجه به آنها شناخت ما از آن پدیده کامل نخواهد شد. آگوست کنت فیلسوف شهیر فرانسوی و موسس جامعهشناسی هنگام بررسی خانواده در فرانسه متوجه شد که بدون درک خانواده در نسل قبل نمیتواند خانواده امروز را بشناسد. این نگرش بهتدریج در علوم انسانی گسترش یافت تا امروز با تحقیقاتی روبرو هستیم که نام تجربهنگاری به خود گرفتهاند. این تحقیقات فواید بسیاری دارند که مهمترین آنها ثبت و انتقال تجربیات به نسل بعد است. تحقیقات تجربهنگاری در حوزه مدیریت نیز به یک دانش بسیار مفید و ضروری تبدیل شده است. مدیران در ابتدای تصدی مناصب تلاش میکنند تا شرایط موجود سازمان را درک کنند و ضمن شناسایی چالشها، راهکارهایی برای فائق آمدن بر آنها بیابند. از این رو تجربهنگاری مدیران سابق گنجینهای ارزشمند برای مدیران جدید بهشمار میآید.
صندوق بازنشستگی کشوری نیز از این قاعده استثنا نیست. دومین صندوق بازنشستگی بزرگ کشور که حدود ۳ میلیون شاغل و کسورپرداز دارد و مدیریت حدود ۲۰۰ شرکت اقتصادی را بر عهده دارد. تجربهنگاری از مدیران صندوق بازنشستگی کشوری و شرکتهای تابعۀ آن در سطوح مختلف، میتواند گنجینهای از دانش و بینش ارزشمند را برای بهبود عملکرد این سازمان و سایر نهادهای مشابه فراهم آورد. چالشهای گسترده صندوقهای بازنشستگی مانند پایین آمدن نسبت پشتیبانی، دشوار بودن مدیریت یک سازمان چندرشتهای و عمر کوتاه مدیریتی در این صندوق مزید بر علت شده تا تجربهنگاری در آن امری ضروریتر از سایر سازمانها بنماید. در واقع یکی از مهمترین عوامل تشدیدکننده این چالشها، که موضوع بخشی از پژوهش حاضر است، بیثباتی مدیریت و کوتاه بودن دوره تصدی مدیران در این نهاد است. این مسئله موجب گسست انتقال تجارب و دانش مدیریتی از یک نسل به نسل دیگر شده که میتواند منجر به تکرار اشتباهات گذشته، پیگیری نکردن راهکارهای درست و به ثمر نشاندن آنها، شود. در راستای مواجهه با این چالش، موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا بهعنوان نهاد پژوهشی صندوق بازنشستگی کشوری، از اواخر دهه نود اقدام به انجام پژوهشهایی در زمینه تجربهنگاری مدیران صندوق بازنشستگی کرد. این اقدام ارزشمند، گامی مهم در جهت مستندسازی دانش و تجربیات مدیریتی بود. با توجه به تحولات سریع در حوزههای اقتصادی، اجتماعی و فناوری، نیاز به تداوم و تعمیق این رویکرد بیش از پیش احساس میشود. پژوهش حاضر با درک این ضرورت، درصدد است تا به انتقال تجارب مدیریتی در صندوق بازنشستگی کشوری بپردازد.
در واقع این تجربهنگاری به ما امکان میدهد تا اثربخشی برنامهها و مداخلات را از دیدگاه افرادی که درگیر آنها هستند، ارزیابی کنیم. همچنین با توجه به پیچیدگیهای سیستم بازنشستگی و تغییرات مداوم در محیط اقتصادی و اجتماعی، استفاده از تجربیات مدیران میتواند به تصمیمگیریهای بهتر و اثربخشتر در آینده منجر شود. این مطالعه با بهرهگیری از روش مصاحبه عمیق با مدیران در سطوح مختلف سازمانی، به دنبال کشف و استخراج لایههای پنهان دانش ضمنی و تجربیات ارزشمند آنها است. این رویکرد امکان دستیابی به بینشهای عمیقتر و کاربردیتر را فراهم میآورد. هدف نهایی این پژوهش، ایجاد یک مخزن دانش غنی و پویا از تجربیات مدیریتی است که میتواند به عنوان منبعی ارزشمند برای نسلهای آتی مدیران صندوق مورد استفاده قرار گیرد. این امر میتواند به بهبود فرآیندهای تصمیمگیری، افزایش کارایی مدیریتی و در نهایت ارتقای عملکرد کلی صندوق بازنشستگی کشوری منجر شود. همچنین، این پژوهش با پیوندزدن گذشته به آینده، میتواند نقشی کلیدی در ارتقای توانمندی صندوق بازنشستگی کشوری برای مواجهه با چالشهای پیشرو و تأمین منافع بلندمدت ذینفعان خود ایفا نماید. علاوه بر این درصدد بودهایم از مسیر این تجربهنگاری به تقویت اعتماد عمومی به صندوق بازنشستگی و افزایش شفافیت در عملکرد آن کمک کنیم.
تجربه نگاری در صندوق بازنشستگی کشوری میتواند به روشهای مختلفی انجام شود. تجربهنگاری روشی کیفی است که در آن پژوهشگران، به جای تمرکز بر اعداد و دادههای کمی، به دنبال درک عمیق و معنایی از تجربیات افراد هستند. این روش بر اساس این فرض استوار است که افراد، بهترین منبع اطلاعات در مورد زیست خود در سازمان هستند. بنابراین در مطالعه حاضر به طور خاص به دنبال کشف و تفسیر معانی، باورها، احساسات، رفتارها و تصمیمهایی هستیم که مسئولین در لایههای مختلف صندوق بازنشستگی کشوری در تعامل با دنیای اطراف خود در صندوق بازنشستگی کشوری تجربه میکنند. در واقع در پژوهش پیشرو، تلاش شده است با بیش از ۲۰ مصاحبه که مجموعه حدود ۱۰۰ساعت بهطول انجامیدهاند دادههای خود را جمعآوری کند. در کنار آن با جمعآوری و بررسی اسناد سعی بر مستندسازی و غنیکردن دادهها داشتهایم. پس در این اثر با مصاحبه عمیق و نیمهساختاریافته با مدیران صندوق بازنشستگی کشوری و تحلیل اسناد و مدارک مرتبط با تصمیمگیریهای مهم، به شناسایی ابعاد مختلفِ حیات این نهاد مهم پرداختهایم. این دادهها و تحلیلها در چهار فصل اصلی و کاربردی، کلان موضوعات و تجربیات تدوین شده که عبارتند از: مختصات صندوق بازنشستگی، چالشهای صندوق بازنشستگی، اقدامات انجامشده در دوره فعلی و پندهایی برای مدیران آینده. بدین ترتیب مدیران بعدی میتوانند بهصورتی کاربردی و دقیق با صندوق و اتفاقات جاری آن آشنا شوند.