

عنوان: مستمری بازماندگان در صندوق بازنشستگی کشوری؛ ملاحظات اجتماعِی
یک تصمیِم سخت
نوبت چاپ / سال انتشار: ۱۴۰۳
دانلود
در سالهای اخیر، نگرانیهای زیادی دربارۀ پایداری و تعادل صندوقهای بازنشستگی مطرح شده و پیشنهادهای متعددی برای افزایش منابع و کاهش هزینهها ارائه شده است. یکی از توصیههای پر تکرار، تغییر قوانین و مقررات در راستای کاهش پرداختِ مستمری بازماندگان بوده است. پژوهش حاضر، با علمِ به وضعیت غامضِ صندوق بازنشستگی کشوری، به ملاحظات اجتماعیِ مداخله در مستمری بازماندگان پرداخته است. پیشنهادهای طرح شده تاکنون با غلبه نگاه صرفاً فنی و اقتصادی، صندوق بازنشستگی را به یک سازمان حسابداری تقلیل داده و با تمرکز بر سود و زیان اقتصادی، از وجوه اجتماعی و فرهنگی جامعۀ هدف غفلت کرده است. تلاش برای مدیریت ناترازی صندوقها از طریق فرمولهای ریاضی و اقتصادی، بدون توجه به بستر اجتماعی و فرهنگی، ناکافی و ناکارآمد است. در واقع، ذینفعان اصلی این صندوقها، میلیونها انسان با نیازها و خواستههای گوناگون هستند که باید در مرکز توجه قرار گیرند.
طبق آمار موجود، تعداد پروندههای وراث وظیفه بگیر از ۲۳۰ هزار و ۱۸۵ پرونده در سال ۱۳۹۳ به ۲۹۷ هزار و ۷۰۲ پرونده در سال ۱۴۰۱ رسیده و در واقع در طول حدود یک دهه، حدود ۶۷ هزار پرونده به آن افزوده شده است. شایان ذکر است که این رشد متناسب با رشد تعداد کل پروندۀ مستمریبگیران بوده و جهش خاصی در نسبت پرونده وراثوظیفهبگیر بهتنهایی رخ نداده است. از سال ۱۳۹۳ تاکنون، همواره حدود ۱۸ درصد از مستمریبگیران، وراث وظیفهبگیر بودهاند.
به لحاظ جمعیت تحت پوشش (نه از نظر تعداد پرونده) اکثریت قریب به اتفاق وراث وظیفهبگیر را زنان تشکیل میدهند. به طوری که از ۳۹۴ هزار نفر، حدود ۳۷۳ هزار نفر (۹۵ درصد) زن و فقط ۲۱ هزار نفر (۵ درصد) مرد هستند. بیشترین سهم وراث وظیفهبگیر مربوط به همسران و دختران متوفیان است. به ترتیب، ۲۳۰ هزار نفر (۵۸ درصد) همسر و ۱۳۹ هزار نفر (۳۵ درصد) دختر متوفی، وراث وظیفهبگیر را تشکیل میدهند. حدود ۶۰ درصد از وراث وظیفهبگیر در ردۀ سنی ۶۰ سال و بالاتر قرار دارند. ۱۸ درصد نیز زیر ۴۰ سال سن دارند.
از حیث قوانین و مقررات نیز بایستی این نکته را ذکر کرد که وراث ذکور تا سن ۲۰ سالگی و در صورت ادامۀ تحصیل تا ۲۵ سالگی و همچنین در صورت مهجوریت، مادام العمر مشمول دریافت مستمری هستند و فرزندان اناث در صورت نداشتن شغل و همسر، حائز شرایط دریافت مستمری بازماندگی هستند.